Pedagogiek — De plicht om weerstand te bieden

Een maandje of twee geleden heb ik de Nederlandse vertaling van Simon Verwer van dit boekje van de Franse pedagoog Philip Meirieu aangeschaft.

 

Een boek dat tot denken aanzet over mijn rol als docent. De focus in het onderwijs ligt nu veel op het presteren en het behalen van resultaten. De pedagogiek lijkt daarin terrein te verliezen, maar blijk o zo noodzakelijk te zijn.

Afgelopen zaterdag verscheen een artikel in de NRC Next “Pak die mobiel af dat heet opvoeden” over de toenemende prikkelrijke samenleving. Dat gaat o.a. ten kosten van de nachtrust en het concentratievermogen.

Meirieu roept in zijn boek op om weerstand te gaan bieden. Niet alleen gericht aan volwassenen werkzaam in het onderwijs, maar weerstand gaan bieden als samenleving. Weerstand tegen de adolescenten van nu.

Jongeren van nu wordt verweten alleen in het nu te leven. De opkomst van sociale media lijkt duaal te zijn: enerzijds verbinden jongeren zich in allerlei groepen vanuit een gevonden gemeenschappelijkheid. Anderzijds is die verbondenheid vluchtig en oppervlakkig. Als jongeren iets willen, dan moet dat direct. Je aanpassen aan het gewenste gedrag, gewenste gedachten en meningen is een vereiste, of je ligt uit de groep. Het individu kan geen individu meer zijn.

Meirieu stelt dat het gezag in onze samenleving dat vanuit de jaren opgebouwd is in structuren en regels, een democratische samenleving is. Vanuit het democratische principe kan een samenleving alleen legitiem zijn als de autoriteiten daarin betwistbaar zijn. Het probleem ontstaat nu dat de huidige individuen zich niet meer kunnen of durven onderscheiden. De democratie kan niet meer betwist worden. Meirieu schrijft daarover:

De uitdaging van het hedendaagse onderwijs is dus niet het herstellen van gezag. De uitdaging ligt in het ondersteunen van jongeren in het ontwikkelen van hun vermogen om weerstand te bieden , zodat zij degenen aan wie zij zich blind hebben onderworpen leren tegenspreken.

De school dient als gevolg daarvan situaties te creëren waarin we een beroep doen op het verbinden van van jongeren vanuit een gemeenschappelijk belang. Tegelijkertijd moeten we ook de jongeren in staat tellen voor zichzelf te denken.

We leiden onze leerlingen dus niet alleen op om ze aan een ooit vastgestelde uniforme meetlat af te rekenen (lees een diploma te laten behalen), maar onze taak ligt veel meer in het voorbereiden van jongeren op hun rol in de samenleving.

Daartoe dient een jongere zich eerst zelf te ontwikkelen, zich zelf te leren kennen, zich niet blind te laten onderwerpen aan wat de groep verlangt, maar daarin zelf keuzes te maken.

In mijn eigen klassen, heb ik iedere schooljaar in klas 4 mavo wel één of twee leerlingen die zichzelf durven te onderscheiden. Lak hebben aan wat anderen daarvan vinden. Ik vind dat iedere keer weer prachtig. Het onderscheid zit hem de ene keer in uiterlijke kenmerken (kleding, haar), de andere keer in heel zichtbaar willen leren, doorzetten en na de les nog even blijven totdat iets echt begrepen wordt. Vaak zijn dit leerlingen die al heel wat hebben meegemaakt wat je een jongeren eigenlijk nog niet toe wenst. Ze zijn wat sneller volwassen geworden dan hun klasgenoten. Deze leerlingen hebben ook echt een doel of een set wijsheden wat maakt dat ze de invloed van hun omgeving niet als waarheid aannemen, maar dat betwisten, er over nadenken en dan besluiten wat ze er mee willen.

Ik gun het eigenlijk al mijn leerlingen om die eigenheid te bereiken, zonder dat ze daarvoor een negatieve ervaring voor nodig hebben. Tegelijkertijd merk ik dat ik ook vast zit in het denken in resultaten. Het geven van geen cijfers meer, helpt om dat denken los te laten. De focus gaat meer naar het leerproces en de metacognitieve vaardigheden. Maar het burgerschap, het ontwikkelen van het individu speelt daarin nog een veel kleinere rol. Een vereist en uitdagend aspect om voor volgend jaar mee te nemen in het ontwikkelen van het het cijferloos lesgeven.

Meirieu heeft me aan het denken gezet. Het boek lees niet als een roman en op het nachtkastje hoort hij niet thuis. Het vergt lezen met aandacht. Voor mij was het een terugkerend proces van lezen, wegleggen, nadenken en nog eens lezen. Het taalgebruik is academisch en zet vooral aan tot denken en reflectie op je eigen handelen. Heb je Biesta gelezen, dan is dit eigenlijk verplichte vervolg kost.