ResearchEd Nederland 2020 – wat neem ik mee

Niet mijn eerste en zeker niet mijn laatste bezoek aan ResearchEd. Deze keer met de eer om ook zelf iets te mogen vertellen over hoe ik wat ik weet m.b.t. leerstrategieën en formatief handelen samen probeer te brengen in mijn lessen wiskunde.   In tegenstelling tot veel andere onderwijsevenementen kun je als spreker op ResearchEd ook heel veel andere sessies bijwonen door de 7 rondes die er geprogrammeerd staan.

Over waarom je ResearchEd zou moeten bezoeken heeft Martin Ringenaldus treffende woorden geschreven.

Hieronder mijn Take away…..

Openingslezing

De openingslezing gaat over een heel actueel thema: werk maken van kansenongelijkheid.  Monique Volman en Linda van den Bergh nemen ons mee in hun onderzoeken en presenteren hun gratis te downloaden boek: https://didactiefonline.nl/artikel/werk-maken-van-gelijke-kansen
Wat ook hier maar weer eens genoemd werd, was hoe belangrijk het hebben van een hoge verwachting is. Docenten geven leerlingen in hoog niveau groepen veel meer feedback op zelfsturing en metacognitie. Bij de lage niveau groepen gaat de feedback veel meer op de herhaling van de taak en worden de leerlingen meer aan de hand meegenomen met nauwelijks feedback op zelfsturing. En dat terwijl we weten dat feedback op zelfsturing juist veel meer waarde heeft voor een succesvolle schoolcarrière. Overigens gaat het niet alleen om wat je zegt. Veel van je communicatie is non verbaal, ook daar pakken leerlingen de lage verwachting direct uit op. Hoe bewust ben jij je ervan hoe je de klas binnen stapt? Ik lang niet altijd zoals ik wil besef ik me nu.

 

Sessie 2: Transfer van zelfgestuurd leren – Steven Raaijmakers

Bij transfer denk ik zelf meestal gelijk aan transfer tussen vakken of vakgebieden. Of van domein specifiek naar generiek. Steven laat ons zien dat transfer ook binnen een vak of domein speelt. Als voorbeeld gebruikt hij de sudoku:

Near transfer is hierbij een context/situatie die behoorlijk lijkt op wat bekend is. Hoe verder je daarvan weg gaat hoe anders de context wordt : Far transfer.

Een leerling zal ook binnen één vak die transfer niet vanzelf maken; begeleiding / hulp en/of sturing zijn daarbij nodig. Centraal daarin staan vragen als Hoe goed heb ik het gedaan? en Wat is een goede volgende vraag om mee verder te gaan? Een adaptief systeem brengt de leerling vanzelf naar een passende vervolgvraag, maar het ontbreekt op dat moment aan reflectie van en door de leerling zelf. Aangezien zelfsturing en metacognitie niet vanzelf gaan mist de leerling hier een grote kans, als het systeem dat proces van hem/haar over neemt.

Een tip die we mee krijgen is : Stel vragen als  “Wat is er anders?” “Wat is het zelfde?” Vragen die ik onlangs ook teruglas in het boek Making every maths lesson count (review volgt nog).

 

Sessie 3: Wat zijn Wijze Lessen vanuit de leraar effectiviteit gezien  – Daniël Muijs

In de aula is gedurende de dag als een rode draad een serie van sessies uit Wijze lessen, geleidt door de schrijvers ervan.
Dat de leraar er toe doet is duidelijk, pleit Daniël. Tot 75% van de leeruitkomsten op klasniveau is verklaarbaar door de effectiviteit van de leraar. Het is daarom van groot belang dat onderwijs en onderzoeken samen komen. Of dat expert onderzoekers en experts voor de klas (de docenten) elkaar ontmoeten.
De voornaamste factoren die het leren beïnvloeden zijn

• de leerling zelf
• de klas (en in de klas de leraar, pas daarna de grootte van de klas en mindere mate ICT – dat is dan weer afhankelijke van de manier waarop die ingezet wordt)
• de school

Vervolgens neemt Daniël ons mee in vier principes als het gaat om wat is effectief:

• Directe instructie

Zeker niet te verwarren met oreren / college vorm: veel interactie komt hierbij aan bod. Directe instructie is het meest noodzakelijk als de leerling nieuw is op het onderwerp / domein. Een tip om verder te lezen is Teaching for Mastery – Mark McCourt   en EDI – Marcel Schmeier.

• Metacognitie

Het belang van metacognitie en zelfsturing is groeiende. Omdat leerlingen op dit domein ook beginners zijn, zullen we hier veel instructie en begeleiding op moeten zetten om ze dit aan te leren. Zeker gezien de transfer die leerling niet vanzelf maken, zullen de verschillende vakken ook binnen hun vakcontext hier aandacht aan moeten besteden wil het effectief zijn voor leerlingen. Het beste gebruik je daarvoor open opdrachten waarbij je het belang van het ontwikkelen van metacognitie ook duidelijk maakt aan de leerlingen.

• Feedback en evaluatie

Feedback komt al jaren bovenaan lijstjes met wat veel impact heeft op het leren. Echter feedback goed geven is nog niet zo makkelijk. Feedback kan namelijk, indien niet goed gegeven, ook ineffectief zijn of zelfs negatieve effecten hebben. Naar aanleiding van congres met Dylan Wiliam vorig jaar schreef René Kneyber al eens over feedback en ook onlangs verscheen er nog een blog van René over.

• Vakkennis

Kennis vormt de basis van begrip stelt Daniël, en het lange termijn geheugen speelt een centrale en belangrijke rol in het leren.  Leraren hebben dus zeer goede vakkennis nodig. Dat geeft de leraar ook meer zelfvertrouwen. Daarmee daalt de behoefte om je aan het script (het plan / de methode / het boek) te houden en kan de leraar flexibeler omgaan met wat hij/zij waarneemt in de de les om daar op te acteren.  Wat wel parten kan spelen is “The curse of knowledge”. Kort gezegd: doordat jij de expert op inhoud bent is het lastig je te verplaatsen in de worsteling die de beginner door maakt om de inhoud te leren. Een mooie uiteenzetting over The curse of knowledge vind je in deze blog (Engelstalig).

 

Sessie 4: Wat zit er achter AD(H)D – Alex Steenbreker

Alex laat ons zien dat in de media altijd de verschillen tussen AD(H)D en niet AD(H)D eruit gelicht en vaak vergroot worden. Als je er anders naar kijkt, en dat laat zij ons doen, dan blijkt dat er juist ook heel veel overeenkomsten zijn en dat de verschillen eigenlijk niet zo groot zijn als je wellicht zou denken.

Misschien komt het doordat mijn eigen workshop hierna kwam dat ik niet zo heel veel meer kan ophalen over wat Alex ons vertelt heeft.
Wat nog wel is blijven hangen dat interventies die je doet ‘omdat de leerling AD(H)D heeft’ ook vaak voor alle leerlingen nuttige interventies zijn. Dus de aanleiding is dan misschien het verschil, maar uiteindelijk vaart iedereen er wel bij!

Toch Alex nog maar eens mailen voor meer informatie.

 

 

Sessie 6: Maak jezelf niets wijs tijdens het studeren – Gino Kamp

In de aula weer een sessie uit de reeks van Wijze lessen. Op zich heb ik hier weinig nieuws gehoord, maar veel bevestiging van wat ik al eerder gelezen, gehoord of zelf uitgevoerd heb. Toch zijn er een aantal slides die zijn blijven hangen (foto’s van achter uit de zaal genomen dus niet heel scherp):

Inmiddels weten we wat (beter) werkt als het gaat om leren en onthouden en wat niet, of minder.
Als ik dan kijk naar de leerstrategieën die ook mijn kind op school aangereikt krijgt en die mijn collega’s aanreiken aan leerlingen dan zijn dat toch vaak nog de leerstrategieën waarvan we weten dat ze minder effectief zijn.  Ik kan mezelf niet anders dan de vraag stellen: waarom dan? En nog belangrijker: Hoe veranderen we dit?

Toetsen als leerstrategie inzetten is nog iets wat niet overal bekend is en / of lukt.  Een diagnostische toets een paar dagen voor  de eindtoets is niet voldoende. Los van dat het vrij kort van tevoren is, het gaat er ook om wat de leerling daarna doet.  Het volstaat ook niet om als docent bijvoorbeeld in SOM / Magister iedere les op te geven dat ze een set woorden moeten leren en dat je daar vervolgens niets mee doet in de les, of niet uitlegt waarom je dat doet en leerlingen het effect ervan laat merken. Ik hoor ook regelmatig dat ouders hun kinderen helpen met overhoren ( de avond voor een toets) en dat is super fijn als ouders dat kunnen en willen. Maar toch ook hier: ouders verwachten dan vaak dat de leerling het al weet en zien het overhoren niet als een activiteit tijdens het leren.

 

De laatste uit deze sessie die ik wil delen, is het belang van voorkennis. Vroeger sloeg ik de de paragraaf voorkennis altijd over als ik in tijdnood kwam. Want ‘dat weten ze toch nog wel’. Dat is natuurlijk niet altijd waar en daarbij: voorkennis activeren zorgt ervoor dat nieuwe kennis aan bestaande kennis kan worden gekoppeld en dus beter onthouden en opgehaald kan worden uit je geheugen.
Kleine test die Gino met ons deed: Bekijk bovenstaande tekst maar eens voor 30 seconden.  Dek de tekst af en vertel na wat je onthouden hebt.

Scroll nu even helemaal naar onder, kijk wat daar staat en doe de oefening nog eens opnieuw. Het kan niet anders dan dat daar een verschil in zit wat niet alleen te verklaren is doordat je de tekst nu twee keer gezien hebt!

Laatste vraag: wat betekent dit voor jouw volgende les?

 

Sessie 7: De kwaliteit van een schoolidentiteit verbeteren – Karel Hermans

De laatste van de dag. De verzadiging begint een beetje te komen, maar nadenken over schoolidentiteit is wel iets dat me de laatste weken bezig houdt. Mijn eigen school is een vernieuwing begonnen vanuit een aantal idealen en ambities. De praktijk is natuurlijk altijd weerbarstiger en dat maakt dat je gedurende de implementatie van je ‘visie & idealen’ op allerlei plekken in de organisatie en op allerlei momenten beslissingen moet nemen.  Als je al die beslissingen bij elkaar pakt: ben je dan nog steeds in lijn bezig met je visie en idealen? Hoe kun je daar invloed op hebben?
Karel vertelt ons dat iedere school een verhaal heeft.  Ik vergelijk dat gelijk met de ‘why’ van Simon Sinek, maar ik denk dat het verhaal breder is dan dat.

In een verhaal zitten meestal meerdere verhaallijnen. Of misschien wel ontstaat het verhaal doordat die ogenschijnlijk losse verhaallijnen in elkaar haken en vooral in de samenhang voor betekenis zorgen. Het verhaal op school van de docent natuurkunde is niet het verhaal van de leerlingbegeleider. Die van de conciërge is anders dan die van de teamleider en het verhaal van de leerling is anders dan van de schoonmaker. Maar als iedereen zijn of haar verhaal vertelt en de ander luistert daar naar, ontstaat het verhaal van je school.

Als school tijd besteden aan het vinden van je verhaal kan je enorm helpen in het varen van je koers: wat je doet draagt bij aan het verhaal, gaat er niet van weg. Doe je andere dingen in de praktijk dan wat je verhaal vertelt dan klopt er iets niet.

Ik ben de afgelopen tijd meer en meer gaan praten over ‘ons verhaal’ , in plaats van onze (onderwijs) visie en onze missie. Wat blijkt: iedereen vind het makkelijker om het over het verhaal te hebben: dan heb je het over wat je doet (praktisch) en dan is de vraag: Waarom doe je dat? ook een fijne vraag om die aanzet tot het denken over de ‘why’.

 

Tot zover mijn retrieval practise van ResearchEd. Ik ben vast veel vergeten, maar gelukkig zijn er de downloads nog!
Hier vind je de downloads van presentaties ResearchEd Nederland 2020.

 

Volgend jaar schaf ik op tijd mijn kaartje weer aan want ondanks de ruimte voor 700 aanwezigen was er een wachtrij.

Wil je niet zo lang wachten: 28 maart, net over de grens, is er de eerste Belgische editie!

 

 

 

Gino Kamp:  ik zeg het woord: Vlieger. Nu de tekst even opnieuw 30 seconden bekijken!