Op 22 november 2015 maakte Martin Ringenaldus deze facebookgroep aan nadat we, Arjan Moree, Martin en ik, elkaar de week ervoor hadden leren kennen. Ankie Cuijpers was de verbindende schakel die ons met elkaar in contact bracht. We bleken op dat moment namelijk alle drie zoekende te zijn naar hoe je leerlingen aan het leren krijgt als het niet voor een cijfer of een toets is. We hadden Dylan Wiliam gelezen (Cijfers geven werkt niet – review Frans Droog) en hadden de neiging om met minder, zo niet zonder cijfers, te gaan werken. Sorry, we wisten toen nog niet beter…..
We hadden het vermoeden dat we niet de enigen zouden zijn die hier mee bezig waren. Het idee kwam al snel op om een groep te maken op facebook in de hoop zo’n honderd gelijkgestemden te vinden, met wie we vooral veel praktische zaken konden uitwisselen: ideeën, werkvormen, succeservaringen, mislukkingen en al dat soort dingen.
Als je een groep start dan moet je die groep ook een naam geven. Daar zijn meerdere dagen overheen gegaan en we vonden (en vinden nog steeds) dat het cijferloze niet centraal moet staan, maar dat we wel vinden dat het leren al in minuut één moet beginnen en niet een paar dagen voor de toets. De constatering dat leerlingen pas aan het leren lijken te gaan als we er een cijfer aan vast koppelen staat ons zo tegen dat we wel iets met het woord ‘cijfer’ willen. Juist omdat we de cultuur van leren en werken voor een cijfer willen doorbreken. We komen al uitwisselend ook op ‘leren’ uit. Niet op werken of doen, maar de focus moet op ‘leren’ liggen. Dat leerlingen daarvoor allerlei dingen moeten doen, uitvoeren en presteren is evident. Zo komen we op ‘actief’ uit. Zoals o.a. Dominique Sluijsmans nu regelmatig zegt: “Het zweet moet op de juiste rug staan.” Het moet de leerling zijn die actief bezig is met leren, tegenover het consumentengedrag dat we te vaak zien in onze lessen.
Zodoende is de groep ‘Actief leren zonder cijfers’ geboren.
Termen als formatief- en summatief toetsen, gepersonaliseerd leren, evidence informed onderwijs, ze waren toen nog niet gangbaar of zo bekend in het onderwijsveld. Al snel brachten o.a. Gerdineke van Silfhout en Dominique Sluijsmans ook wat meer kennis en ervaring in de groep in vanuit onderzoek, wetenschap en lopende onderwijsprojecten. De groep groeide gestaag en dat leidde tot een eerste (en tot nu toe enige) fysieke bijeenkomst van leden van de groep op de school van Martin in Middelharnis op 3 november 2016. De banner van de groep is daar nog steeds een mooi overblijfsel van.
In de tijd na de bijeenkomst zijn er meerdere publicaties geweest waarin de groep genoemd werd en al snel groeide de groep tot boven de 4000 leden. Ons doel van praktisch uitwisselen werd op dat moment al niet meer mogelijk, maar er werd en wordt(!) veel uitgewisseld en gedeeld. Al die uitwisselingen werken super-inspirerend en zetten aan tot denken over je eigen onderwijs.
Wat ik nog steeds een tweede hoogtepunt vind (na de bijeenkomst in Middelharnis) is het april 2017 nummer van Van 12 tot 18, wat grotendeels is gevuld door leden van de groep. Christian Dekens vertelt over zijn lessen Duits. Saskia Tuenter over haar aanpak bij biologie. Rob van Bakel over peerfeedback. Koen Verheggen over de verschuiving van toetsen naar lesgeven. Prachtig om te zien hoe de uitwisselingen in de groep door hen vertaald zijn naar de lessen en hoe ze het leren gebracht hebben naar de leerlingen.
In juni van datzelfde jaar besloot Martin de groep te verlaten om verder te gaan met de groep Evidence-informed onderwijzen. In alles wat de groep hem gebracht heeft (hij gaf zelf aan in één jaar met deze groep meer geleerd te hebben dan hij voor mogelijk had gehouden) zag hij een volgende ontwikkelstap voor hemzelf die niet meer volledig aansloot bij de groep: werken vanuit leerstrategieën, met meer evidence informed onderbouwing. Mocht je dit nog lezen Martin: de dank voor alles wat je de groep (en mij) gebracht hebt is ontzettend groot!
Ergens bleek je scherpe blik van toen een blik te zijn die ons al weer ver vooruit was. Het inzetten van leerstrategieën (zoals bijvoorbeeld te lezen zijn in boeken als Wijze lessen, Klaskit e.d.) is namelijk onlosmakelijk verbonden met een formatieve manier van handelen in je lessen en klassen. Ik zou nu niet meer formatief kunnen handelen zonder inzet van die strategieën. Tegelijkertijd is formatief handelen meer dan alleen maar het inzetten daarvan. Onderwijs is en blijft een complex geheel. Onderwijs is vakmanschap. Thijs Roovers heeft daar onlangs nog iets moois over geschreven voor JSW.
Dat de uitwisseling in de groep daarmee breder is geworden dan bij de opzet is niet meer dan logisch: we groeien mee met wat er om ons heen gebeurt. We blijven de focus houden op het activeren van leerlingen voor het leren zonder, of misschien wel voordat, we er een cijfer aan hangen. Wat dat betreft blijven de woorden van Norbert Sparnaay mij altijd bij: ‘Zolang we aan het leren zijn geef ik geen cijfers’.
Het afgelopen jaar is Carlotte Olsman mede beheerder van de groep geworden en onlangs is Flemming van de Graaf daar ook aan toegevoegd. Arjan heeft op facebook een stapje terug gedaan, maar is nog wel volop actief op Twitter en in de organisatie van Meetup010. We proberen de groep zo veel mogelijk on topic te houden en zijn blij als jullie berichten signaleren die er volgens jullie niet op thuis horen. Daarmee zorgen we er samen voor dat wat voorbij komt ook relevant is. Dank daarvoor.
We leven inmiddels in maart 2021 en arriveren bij een bizar moment: de groep telt 10.000 leden. Ik kan er met mijn pet niet bij dat een initiatief om samen te werken met een paar gelijkgestemden kan groeien naar een community van deze omvang.
Daar wil ik jullie allemaal hartelijk voor bedanken. Jullie zijn de groep. Jullie zijn bereid om jullie eigen successen en jullie eigen mislukkingen te delen. Zodat wij van en met elkaar kunnen leren. Jullie inspireren elkaar met gevonden artikelen, gelezen boeken, gebruikte werkvormen. Jullie zetten elkaar aan tot nadenken door (hulp)vragen te stellen, feedback te vragen en te geven. En in vergelijking met andere groepen waar ik in zit, vind ik de toon hier bijna altijd positief. Dat is een compliment naar iedereen. En niet onbelangrijk, want delen en uitwisselen doe je alleen als het veilig voelt en als je weet dat je feedback en terugkoppeling krijgt waar je wat mee kunt.
Terwijl ik dit schrijf en als concept al eens laat lezen aan mijn vaste medelezers (dank Melle, Bram en Flemming) komt ook de vraag naar boven om vooruit te kijken: wat is de toekomst van deze groep?
Vooropgesteld, ik zelf heb geen ander doel dan het verbinden van collega’s, het delen van kennis en ervaringen. Simpelweg om de reden dat ik het beste onderwijs voor leerlingen wil en omdat ik denk dat onderwijs zo complex is, dat de enige manier om morgen een betere les te geven dan vandaag samenwerken is. Geen doel dus om op 15.000 leden uit te komen of om een andere afslag te nemen. Wel om mee te groeien zoals we de afgelopen jaren hebben gedaan: met nieuwe kennis, nieuwe onderzoeken en nieuwe ervaringen. Met als doel: de leerling te laten en leren leren. En niet alleen voor die toets die meetelt.
Om af te sluiten een hoop en een wens:
De hoop dat we vooral veel met en van elkaar kunnen blijven leren, op de manier waarop de dat nu ook doen.
De wens dat we, als het weer kan, voor een tweede keer bij elkaar kunnen komen op een evenement voor onszelf en door onszelf.
Ik hoop je dan te ontmoeten!
Jörgen van Remoortere 