Bezoek van Dylan Wiliam aan Nederland

Het is al weer even geleden, maar afgelopen 3 t/m 5 september was Dylan Wiliam, na zijn bezoek aan het ministerie OC&W, weer in Nederland. Nu voor het meenemen van het onderwijs werkveld in de wereld van formatief evalueren.  Een speciaal evenement van de makers van Toetsrevolutie.

De documentaire “The Classroom Experiment” dateert van 2010, maar is nog steeds een veel aangehaalde bron als het gaat om het in beeld kennismaken met formatief evalueren. In 2011 schreef Wiliam “Embedded Formative Assessment”, waarvan in het Nederlands in 2013 een bewerkt en samengevat boekje is verschenen onder de titel : “Cijfers geven werkt niet”.

Inmiddels zijn we, door onderzoek, al veel meer te weten gekomen over wat wel en niet werkt in het onderwijs en dat werd deze dagen ook helder in de workshops die Wiliam gaf. Het gedachtegoed van formatief evalueren is versterkt, met name door opgedane kennis met betrekking tot de cognitieve leerpsychologie. Volgers van The Learning Scientist zullen herkennen dat Wiliam nu veel meer evicence-based te werk gaat en onderzoeksresultaten verwerkt in zijn formatief evalueren programma.

In zijn workshop houdt Wiliam een warm pleidooi voor het vasthouden en zelfs versterken van de aandacht voor kunstvakken. Zij dragen namelijk bij aan leesvaardigheden, aan persoonlijke ontwikkeling en voldoening en daar liggen zeker in de toekomst ook banen die niet te automatiseren zijn. Met alle druk op goed scoren op internationale onderzoeken als PISA dreigen deze kunstvakken ten onder te gaan.

Omdat het onderwijs een complex werkgebied is en iedere les weer een nieuwe situatie is, is het niet te doen om het perfecte lesgeven te definiëren. Wel kun je onderwijs verbeteren door kennis te hebben van wat werkt in welke situatie en wat niet. Docenten maken daarin het verschil. Dat betekent dat bij het professionaliseren van docenten niet zozeer gekeken moet worden naar waar de docent niet zo goed in is, maar dat je met name moet kijken naar verbeterpunten in het handelen en in de mindset van docenten, die de leerling helpen beter te worden.  De gebieden die bewezen veel invloed hebben op het beter worden van leerlingen zijn o.a. de mate van aangepaste instructie en de hoeveelheid docent geleide instructie. Beiden zitten ingebakken in de fundamenten van formatief evalueren. Wiliam heeft aangegeven dat ‘responsive teaching’ wellicht een term is die veel meer de lading dekt. Hij beschrijft dat mooi in de zin die antwoord geeft op “Waar gaat formatief evalueren over?” : Using evidence of achievement to adapt what happens in classrooms to meet learner needs.

Tijdens de workshop past Wiliam technieken toe die in het repertoire van de formatief werkende docent zitten. Hij stelt vragen waarbij je met tafelgenoten in gesprek moet, daarna moet er gestemd worden op een antwoord. Old school met het aantal vingers in de lucht voor het antwoord dat jij denkt. Daarop volgt een willekeurige selectie van wie een toelichting moet geven. Wat dan opvalt is dat bij doorvragen Wiliam regelmatig geen vraag stelt, maar een stelling geeft, of herhaalt wat de spreker zegt. Wat volgt is soms een ongemakkelijke stilte, maar altijd een uitvoeriger antwoord.  Hij ligt ook toe welke technieken hij inzet, met welk beoogd doel en waarom die techniek in die situatie werkt. De aanwezigen ervaren formatief evalueren in de praktijk, en dat voegt veel toe.

Aan bod komen verder nog de 21st century skills (die niet bestaan), rubrics, werk  veel met voorbeelden (van verschillende kwaliteit), weet welke vraag je stelt en plan die vooraf (een goed antwoord mag niet gekozen worden vanwege een foute redenatie, en stel je een vraag voor check van begrip of om een klasse discussie te voeren) en natuurlijk feedback. Voor feedback benadrukt Wiliam dat het van belang is dat de leerling iets met de feedback moet doen. Opmerkingen bij een toets schrijven zelf is nutteloos als de leerling niet vervolgens actief aan de slag gaat om de feedback te verwerken. Daarbij mag de feedback best iets later gegeven worden dan direct na de taak, bijvoorkeur op het moment dat de leerling dreigt te gaan vergeten. Hij wijst ons ook op het gevaar van feedback, van de acht mogelijke reacties op feedback zijn er slechts twee positief. Bedenk dus goed hoe je je feedback formuleert en gebruik daarin vooral het woordje ‘nog’! Een mooi citaat dat hij daarbij gebruikt is ‘Everything is hard, before it becomes easy.”

Een voor mij nieuw stuk theorie was over de opslag in je geheugen. Daarin is onderscheid tussen sterkte van de opslag (storage strength) en terughaal kracht (retrieval strength).

Storage strength is hoe goed iets opgeslagen is in het geheugen en kan alleen maar toenemen in sterkte.  Retrieval strength is hoe gemakkelijk je iets kunt ophalen uit je geheugen en deze kan zowel toe- als afnemen.

In het gegeven voorbeeld gaf een aanwezige aan, zijn eerste kenteken echt niet meer te herinneren. Waarop Wiliam aangaf dat als er een lijstje van kentekens getoond wordt met daartussen het eerste kenteken van die persoon, hij wel degelijk zijn eigen kenteken zal herkennen. Blijkbaar kennen de Engelsen hun BSN nummer allemaal uit hun hoofd, in de zaal bleek dat in Nederland niet het geval te zijn.

Hoe kun je storage strength en retrieval strength het beste vergroten? Door oefenen! En dan vooral oefenen met het ophalen van het geleerde uit het geheugen. Dat vergt ook dat er in de vraag iets moet zitten wat niet te veel voor de hand ligt, de leerling moet het liefste wat moeite moeten doen om de kennis te construeren uit zijn/haar geheugen.

 

Als ik terugkijk op deze dag, dan herken ik veel uit publicaties, webinars en boeken die ik al gelezen heb. De verrijking zit echt het het meer evidence-based onderbouwen en uitdiepen van formatief evalueren. Er is via de twitter hashtag #dwe2018 nog meer te lezen wat anderen de moeite waard vonden om te melden en te inspireren.

Gerelateerde links:

Presentaties van de gegeven workshops

http://toetsrevolutie.nl/?page_id=148

 

The Classroom Experiment (part 1)

https://www.youtube.com/watch?v=J25d9aC1GZA

The Classroom Experiment (part 2)

https://www.youtube.com/watch?v=1iD6Zadhg4M

 

The Learning Scientists

http://www.learningscientists.org/