De reis is begonnen – start van een cijferloos schooljaar

Want een reis: dat is het. We hebben een doel voor ogen, maar de reis naar dat doel is nog vele malen interessanter dan het bereiken van het doel. En laten we eerlijk zijn: een doel in onderwijsland is altijd een bewegend doel: je bent er eigenlijk nooit echt helemaal.

We hebben een rustige start genomen. In de eerste twee weken van het schooljaar zijn we in gesprek gegaan met elkaar over hoe we de klas gaan voorbereiden op een jaar geen cijfers krijgen voor onze vakken.  We zijn Jens, Bianca en Jörgen. Docenten aardrijkskunde, Engels en wiskunde. In die volgorde.  Wat mooi samenvalt is de dat de enthousiaste docenten ook verschillende soorten vakken vertegenwoordigen: vaardigheden, kennis en een moderne vreemde taal komen er in terug. Ieder met zijn eigen leer-karakteristieken.

Leerdoelen formuleren

We hebben er voor gekozen om er allereerst voor te zorgen dat we de leerdoelen voor de leerlingen zo helder mogelijk formuleren. We gaan daarbij uit van de reguliere methode die we op onze school gebruiken. Dat zorgt voor een goede aansluiting voor komend jaar; we weten namelijk niet hoe onze pilot komend jaar een vervolg gaat krijgen.  De keuze is dus een stukje risico beheersing en het geeft houvast aan ons als docenten, omdat het bekend terrein is.

We hebben alle drie een ander format gekozen om de leerdoelen te beschrijven, ook om de eerste stap lekker dicht bij jezelf te houden. Daarnaast doen wij en leerlingen ervaring op met de verschillen in die formats zodat we ook daar steeds het beste uit kunnen gaan halen. Inmiddels ben ik overgestapt op rubrics via de forallrubrics.com (een tip die ik tegenkwam in de facebookgroep Actief leren zonder cijfers).  De rubric is helemaal aan te passen naar eigen wensen, en zowel op papier als digitaal goed te gebruiken. Forallrubrics biedt daarbij, en daar zit volgens mij een enorm potentieel, de mogelijkheid om studenten elkaars rubric in te laten vullen en daarbij ook algemeen of per leerdoel van feedback/feedforward te voorzien.  Voeg daar nog aan toe dat een leerling een badge kan claimen als hij/zij vindt dat ze klaar is met een onderdeel. De leerling kan daarbij bewijs toevoegen door bestanden te uploaden of via google drive toe te voegen. Jens gaat komend hoofdstuk daar ook met forallrubrics aan de slag.

 

De eerste stapjes met de klas

Bianca heeft zich ontfermd over de feedbackwijzers die Bureau ICE ontwikkeld heeft. Ze heeft die wijzers aangepast om te gebruiken in onze brugklas. Zoals de wijzers aangeboden worden leek het haar net iets te hoog gegrepen voor een beginnende groep. De formatieve toets die ze afgenomen heeft is besproken en daarbij hebben de leerlingen de feedbackwijzers ingevuld om inzicht in hun leerproces te krijgen.

Bij mijn eerste grotere formatieve toets heb ik de leerlingen elkaars toets laten nakijken en die te scoren op de rubric van de klasgenoot. Daarvoor heb ik aan de rubric toegevoegd welke opgaven van de toets horen bij welk leerdoel. Dat hebben ze aardig gedaan (ze zijn soms nog iets te lief voor elkaar) en dat levert een goed leergesprek op. Veel leerlingen hadden nog het beeld dat geen cijfers krijgen betekent dat je niet hoeft te leren. Het tegendeel is waar, maar je leert anders. Dat besef moet nog goed landen bij ze. Als huiswerk kregen ze mee dat ze thuis een planning moesten maken op basis van de leerdoelen waar ze nog niet op hun max zaten. De opdracht was: kies twee leerdoelen waar je aan wilt werken en kies bij die leerdoelen, per leerdoel twee passende opgaven uit het boek. De vervolg les hebben ze besteed aan het werken aan hun eigen leerdoel. Differentiatie ten top! Leeropbrengst: doelgericht en bij iedereen groot. Of het nou een stap was van het nog niet kunnen naar het er bijna zijn, of van het er bijna zijn naar volledige beheersing: iedere leerling is die les gegroeid.

 

Ouders

De eerste ouderavond is geweest. Naast de reguliere informatiedeling kwam ook het leren zonder het krijgen van cijfers ter sprake.  Dat leverde verrassend genoeg weinig vragen open. Voor veel aanwezige ouders kwam het verhaal zo logisch over dat er weinig zorgen waren. De vragen die gesteld werden waren over compensatiepunten (gebaseerd op cijfers), over het rapport (hoe gaat dat er uit zien) en over het meten van het niveau (waar staat de leerling).  Logische vragen. Over het rapport hebben we voorgesteld om na de herfstvakantie met een paar ouders om de tafel te gaan zitten om uit te wisselen wat ouders willen zien en wat wij kunnen opleveren. Een aantal ouders gaven ook aan dat deze manier van leren wel eens de toekomst kan zijn of worden. Super fijn om te horen!

 

Belemmeringen

Gaat alles dan vanzelf. Nee, uiteraard niet. Het grootste ding waar we tegen aan lopen is tijd. Niet zo zeer onze eigen tijd, dat is via de subsidie van het leraren ontwikkel fonds goed geregeld. Het introduceren van een andere manier van leren kost lestijd. We lopen er  alle drie tegenaan, dat we onze lessen behoorlijk flexibel moeten plannen. Voorspellen hoeveel tijd er in een les naar het proces gaat blijkt in de praktijk lastig. Een deel van de reguliere lestijd wordt nu dus niet direct aan het vak besteed. Dat is investeren in de toekomst. In de tussentijd zijn we de lesstof aan het compacten en moeten we scherp in het oog houden wat we waar later in het jaar kunnen terugwinnen. Tot dusver lukt dat nog, maar we merken wel dat het compacten een bepaald spanningsveld oproept. Bij onszelf dan wel te verstaan. Omdat we het alle drie herkennen kunnen we elkaar de nodige steun en reflectie geven. Ook dat is super fijn.

 

Kennisdeling & leren

Formatief toetsen en het loslaten van cijfers lijkt steeds meer aandacht te krijgen in ons land. Een bevestiging voor ons dat we een goede weg zijn ingeslagen. We zijn dan ook erg blij met initiatieven van Bureau ICE die het 2e Nationale toetscongres weer organiseren op 4 november. Blij met het initiatief van SLO die twee startbijeenkomsten Toetsen om van te leren organiseren op 11  en 13 oktober. Blij met het initiatief (en de inbreng van ruim 800 leden daarin) van de facebookgroep Actief leren zonder cijfers die een kennisdelingsbijeenkomst organiseren op 3 november. Blij met het nieuwe initiatief van René Kneyber en Dominique Sluijsmans: Toetsrevolutie, met een congres op 20 april.  We gaan naar deze bijeenkomsten. We hopen daar onze ervaringen tot dusver te kunnen delen en we hopen verbindingen te leggen naar scholen die in een gelijksoortig traject zitten. We zullen het samen moeten doen. Samen met collega’s van andere scholen, samen met onze leerlingen en samen met de ouders.

Wij barsten van energie en enthousiasme. De reis is mooi begonnen…….